Zasady selekcji populacyjnej i osobniczej zwierząt łownych w Polsce oraz zasady postępowania przy ocenie zgodności odstrzału.
- W zasadach selekcji samców zwierzyny płowej funkcjonuje określenie:
a) osobnik selekcyjny:
- u łosi określenie to odnosi się do byka o porożu badylarza do formy ósmaka regularnego włącznie,
- u pozostałych jeleniowatych i u muflonów jest to osobnik o określonych dla danego wieku (rozdział VI) cechach poroża lub ślimów, lub o porożu i ślimach mniej rozwiniętych lub zdeformowanych (myłkus),
- guzikarze, szpicaki, szydlarze, myłkusy – określenia te są aktualne w odniesieniu do wcześniejszych określeń tych form poroża opisanych w literaturze łowieckiej.
b) osobnik łowny:
- u łosi jest to osobnik o formie poroża badylarza powyżej regularnego ósmaka oraz półłopatacza i łopatacza.
- u pozostałych jeleniowatych i u muflonów jest to osobnik w określonym wieku bez względu na cechy poroża lub ślimów.
- Okręgowe Rady Łowieckie w celu ochrony jakości populacji, po konsultacji z Lasami Państwowymi, mogą określić inne formy i cechy (z wyłączeniem masy) poroża osobników selekcyjnych.
- Planowana wielkość pozyskania zwierzyny grubej zależna jest od zagęszczenia, możliwości siedliskowych i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych.
- Za zrealizowany odstrzał zgodny z zasadami selekcji, zwany dalej „prawidłowym”, należy uznać odstrzał:
- wykonany zgodnie z upoważnianiem do wykonywania polowania,
- samców o cechach selekcyjnych wykonany na upoważnienie do odstrzału samca łownego bez względu na jego wiek.
- Oceny odstrzału samców zwierzyny płowej i muflonów zgodnie z poniższymi zasadami dokonują komisje, o których mowa w art. 42 d ustawy – Prawo łowieckie i § 127 pkt 17 Statutu PZŁ.
- Przeliczanie stanu liczebnego zwierzyny grubej i muflonów następuje w odniesieniu do powierzchni obwodu łowieckiego, do powierzchni leśnej oraz bagiennej w przypadku łosia.
- W obszarach występowania dużych drapieżników ujętych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, należy w wieloletnich łowieckich planach hodowlanych uwzględnić ich obecność.
- Dochodząc do pożądanej liczebności i struktury płci zwierzyny grubej, dopuszcza się odstępstwa od przyjętych zasad.
Zasady gospodarowania populacjami zwierzyny grubej obejmują działy:
- Metody szacowania liczebności.
- Określanie zagęszczeń.
- Określanie struktury płci.
- Określanie przyrostu zrealizowanego.
- Planowanie wielkości i struktury pozyskania.
- Zasady selekcji jeleniowatych i muflonów.
- Wielkości odstępstw w ocenie prawidłowości odstrzałów.
- Ocena prawidłowości odstrzału i procedury przy jej wykonywaniu.
- Wycena medalowa.
I. Metody szacowania liczebności
Szacowanie liczebności zwierzyny z uwzględnieniem różnicy zagęszczenia między powierzchnią leśną i nie leśną, należy sporządzać w rejonach hodowlanych w jednym terminie w celu ustalenia stanu na dzień 10 marca. Zaleca się stosowanie następujących metod według uznania dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich.
Łoś, jeleń szlachetny, jeleń sika, daniel – szacowanie liczebności w rejonie hodowlanym w jednym terminie w celu ustalenia stanu na dzień 10 marca. Zalecane metody: tropienia, próbne pędzenia oraz inne metody opisane w literaturze.
Sarna, muflon, dzik – szacowanie liczebności w obwodzie łowieckim w jednym terminie w celu ustalenia stanu na dzień 10 marca. Zalecane metody: tropienia, próbne pędzenia oraz inne metody opisane w literaturze.
II. Zagęszczenie zwierzyny
Minimalne zagęszczenie zwierzyny (przed okresem polowań), dopuszczające eksploatację populacji, określa się na następującym poziomie:
- Łoś – minimalne zagęszczenia dopuszczające eksploatację populacji – powyżej 5 osobników na 1000 ha powierzchni leśnej i bagiennej obwodu łowieckiego.
- Jeleń szlachetny – minimalne zagęszczenia dopuszczające eksploatację populacji – powyżej 3 osobników na 1000 ha powierzchni obwodu łowieckiego.
- Jeleń sika – ze względu na zagrożenie populacji jelenia szlachetnego poprzez krzyżowanie należy dążyć do eliminacji tego gatunku.
- Daniel – minimalne zagęszczenia dopuszczające eksploatację populacji – powyżej 3 osobników na 1000 ha powierzchni obwodu łowieckiego.
- Sarna – minimalne `zagęszczenia dopuszczające eksploatację populacji powyżej 1,5 osobnika na 100 ha powierzchni obwodu łowieckiego.
- Muflon – minimalne zagęszczenia dopuszczające eksploatację populacji – powyżej 3 osobników na 1000 ha powierzchni obwodu łowieckiego.
- Dzik – zagęszczenia do uznania przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego.
Zarządzanie populacją łosia i jelenia szlachetnego odbywa się na poziomie łowieckiego rejonu hodowlanego.
Sporządzając wieloletnie łowieckie plany hodowlane określające docelową liczebność poszczególnych gatunków zwierzyny grubej w rejonach hodowlanych, należy zagęszczenie poszczególnych gatunków dostosować do warunków przyrodniczych, presji dużych drapieżników oraz szkód powodowanych przez zwierzynę w uprawach leśnych i rolnych.
III. Struktura płci
Dla jeleniowatych i muflonów struktura płci powinna cechować się dominacją samic w stosunku do samców w zakresie od 1,2 do 2,0 (liczba samic w stosunku do 1 samca).
IV. Określanie przyrostu zrealizowanego
- Łoś – do 70% wiosennego stanu klęp.
- Jeleń szlachetny – do 70% stanu wiosennego łań.
- Jeleń sika – do 70% stanu wiosennego łań.
- Daniel – do 70% stanu wiosennego łań.
- Sarna – do 70% wiosennego stanu kóz.
- Muflon – do 60% wiosennego stanu owiec.
- Dzik – do 250% ogólnego stanu wiosennego.
V. Planowanie wielkości i struktury pozyskania
1. Łoś
Planowana wielkość pozyskania zależna jest od zagęszczenia, przyrostu zrealizowanego, możliwości siedliskowych i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych. Struktura pozyskania: klępy – do 50%, byki – do 50%, łoszaki – do 30%.
- Jeleń szlachetny
Planowana wielkość pozyskania zależna jest od zagęszczenia, przyrostu zrealizowanego, możliwości siedliskowych i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych.
Struktura pozyskania: łanie – do 60%, byki – do 50%, cielęta – do 30%.
- Jeleń sika
Ze względu na zagrożenie populacji jelenia szlachetnego poprzez krzyżowanie należy dążyć do eliminowania tego gatunku w miejscach występowania. Wielkości pozyskania i struktury – nie określa się.
- Daniel
Planowana wielkość pozyskania zależna jest od zagęszczenia, przyrostu zrealizowanego, możliwości siedliskowych i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych.
Struktura pozyskania: łanie – do 50%, byki – do 50%, cielęta – do 30%.
- Sarna
Planowana wielkość pozyskania zależna jest od zagęszczenia, przyrostu zrealizowanego, możliwości siedliskowych i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych.
Struktura pozyskania: kozy – do 50%, kozły – do 50%, koźlęta – do 30%.
- Muflon
Planowana wielkość pozyskania zależna jest od zagęszczenia, przyrostu zrealizowanego, możliwości siedliskowych i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych.
Struktura pozyskania: owce – do 50%, tryki – do 50%, jagnięta – do 30%.
- Dzik
Gospodarowanie populacją: dzierżawca lub zarządca ustala liczbę dzików w obwodzie do pozyskania bez względu na wiek i płeć.
VI. Zasady selekcji jeleniowatych i muflonów
Przyjęte kryteria i zasady selekcji należy stosować w rejonach hodowlanych w zależności od jakości i kondycji populacji.
Osobniki żeńskie i młodzież
Zasady odnoszą się do wszystkich gatunków. Dokonując odstrzału samic czy młodzieży, w pierwszej kolejności należy eliminować osobniki z widocznymi wadami budowy, w złej kondycji, o matowej, zmierzwionej pokrywie włosowej. Oceniając kondycję u samic, trzeba uwzględnić stan grzęz. Wychudzona sylwetka i powiększone grzęzy świadczą o intensywnym karmieniu potomstwa i eliminacja takiej samicy negatywnie wpłynie na rozwój pozostawionego potomstwa. Przy odstrzale samic i potomstwa w pierwszej kolejności należy dokonać odstrzału ich potomstwa, a następnie samicy.
Osobniki męskie
- Kryteria odstrzału samców
a) Byki łosie
| Rodzaj odstrzału | Odstrzał prawidłowy
„o” |
Odstrzał nieprawidłowy
„x” |
| opis form poroży | ||
| selekcyjny – min. 85% ogólnej liczby byków zaplanowanych
do odstrzału |
do ósmaka regularnego włącznie | formy wyższe |
| łowny – do 15% ogólnej liczby byków zaplanowanych
do odstrzału |
o porożu badylarza powyżej regularnego ósmaka oraz półłopatacza i łopatacza | |
Za odnogę przyjmuje się odrost o długości powyżej 5 cm.
b) Jeleń szlachetny
| Rodzaj odstrzału | Poroże | Odstrzał prawidłowy
„o” |
Odstrzał nieprawidłowy
„x” |
| opis form poroża | |||
| selekcyjny
– do 85% ogólnej liczby byków zaplanowanych do odstrzału |
1 | szpicaki o średniej długości tyk
do wysokości łyżek |
szpicaki o długości tyk powyżej wysokości łyżek, rozwidlone, koronne i formy wyższe |
| 2–4 | do ósmaka nieregularnego włącznie | formy wyższe | |
| 5–9 | wszystkie formy niekoronne
i jednostronnie koronne |
formy wyższe | |
| łowny – min
15% ogólnej liczby byków zaplanowanych do odstrzału |
10
i starsze |
bez względu na formę poroża | |
- Za odnogę przyjmuje się odrost o długości powyżej:
– 2 cm w pierwszym porożu,
– 5 cm w drugim porożu i starszych.
- Osobnikami selekcyjnymi w 5 porożu i starszych są wszystkie formy niekoronne i jednostronnie koronne
c) Jeleń sika
Nie przewiduje się kryteriów selekcji opartych na formach poroży.
d) Daniel
| Rodzaj odstrzału | Poroże | Odstrzał prawidłowy
„o” |
Odstrzał nieprawidłowy
„x” |
| Opis form poroża | |||
| selekcyjny – do 85% ogólnej liczby byków zaplanowanych do odstrzału | 1 | Szpicaki | formy wyższe |
| 2 | wszystkie szydlarze
i łyżkarze o średniej długości tyk, do podwójnej wysokości łyżek |
formy wyższe | |
| 3–6 | wszystkie formy poniżej łopatacza, łopatacze o długości łopat do 1/3 długości poroża oraz łopatacze o zatokach rozcinających płaszczyznę łopaty co najmniej do połowy jej długości | formy wyższe | |
| łowny – min. 15% ogólnej liczby byków zaplanowanych do odstrzału | 7 i starsze | Bez względu na formę poroża | |
- Osobnikami selekcyjnymi w 3 porożu i starszych są wszystkie formy poniżej łopatacza, łopatacze o długości łopat do 1/3 długości poroża oraz łopatacze o zatokach rozcinających płaszczyznę łopaty co najmniej do połowy jej długości
e) Sarna
| Rodzaj odstrzału | Poroże | Odstrzał prawidłowy
„o” |
Odstrzał nieprawidłowy
„x” |
| Opis form poroża | |||
| selekcyjny – do 70% ogólnej liczby kozłów zaplanowanych do odstrzału | 1 | guzikarze, szpicaki | formy wyższe |
| 2–4 | do nieregularnego szóstaka włącznie | formy wyższe | |
| łowny – min. 30% ogólnej liczby kozłów zaplanowanych do odstrzału | 5 i starsze | bez względu na formę poroża | |
- Za odnogę przyjmuje się odrost o długości:
– powyżej 2 cm w pierwszym porożu,
– powyżej 3 cm w drugim porożu i starszych.
- Osobnikami selekcyjnymi w 2 porożu i starszych są formy do nieregularnego szóstaka włącznie
f) Muflon
| Rodzaj odstrzału | Wiek – lata | Odstrzał prawidłowy
„o” |
Odstrzał nieprawidłowy
„x” |
| Opis form ślimów | |||
| selekcyjny* – do 50% ogólnej liczby tryków zaplanowanych do odstrzału | 2 | długość ślimów do 30 cm | formy wyższe |
| 3–5 | o długości ślimów nie przekraczającej połowy obwodu okręgu tworzonego przez kształt ślimów | formy wyższe | |
| łowny min.
50% ogólnej liczby tryków zaplanowanych do odstrzału |
6
i starsze |
bez względu na formę ślimów | |
*Za selekcyjne niezależnie od wieku uznaje się tryki, u których następuje wrastanie ślimów w kark lub żuchwę oraz tryki o kącie rozwarcia ślimów odbiegającym od 90o
- Osobnikami selekcyjnymi w wieku 3 lat i starszych są osobniki o długości ślimów nie przekraczających połowy obwodu okręgu tworzonego przez kształt ślimów
VII. Wielkości odstępstw w ocenie prawidłowości odstrzałów.
- Wiek:
Sarna, jeleń szlachetny, daniel
- dopuszcza się pomyłkę w ocenie wieku przez myśliwego, przed dokonaniem odstrzału, do 1 roku powyżej pierwszego poroża.
Muflon
- dopuszcza się pomyłkę w ocenie wieku, przed dokonaniem odstrzału, przez myśliwego do 1 roku powyżej trzeciego roku życia.
- Pomiary poroży, ślimów:
- dopuszcza się tolerancję w ocenie pomiarów liniowych do 20% ich wartości.
VIII. Ocena prawidłowości odstrzału i procedury przy jej wykonywaniu
- zarząd okręgowy, o którym mowa w pkt 14, o nałożeniu kary porządkowej informuje:
- zarząd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania myśliwego, na podstawie zawiadomienia, o którym mowa w pkt 13, nakłada na myśliwego kary porządkowe wymienione w art. 42da ustawy Prawo łowieckie;
- na podstawie przedłożonego sprawozdania komisji, w przypadku oceny prawidłowości odstrzału oznaczonej punktem czerwonym, zarząd okręgowy właściwy dla miejsca dokonania oceny zawiadamia o tej ocenie zarząd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania zainteresowanego myśliwego;
- komisja ze swych prac sporządza sprawozdanie i przekazuje je właściwemu zarządowi okręgowemu w terminie do 3 miesięcy od daty dokonania oceny;
- zainteresowany może w terminie 21 dni od otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w pkt. 10, zwrócić się z wnioskiem o ponowną ocenę. Ponownej oceny dokonuje skład oceniający, powołany spośród członków komisji, z wyłączeniem członków składu oceniającego, który dokonywał zakwestionowanej oceny. O terminie ponownej oceny zawiadamia się zainteresowanego na 14 dni przed wyznaczoną datą. Zainteresowany zobowiązany jest dostarczyć przy ponownej ocenie posiadaną część trofeum. W przypadku niedostarczenia części trofeum skład oceniający odstępuje od ponownej oceny;
- o wynikach oceny komisja zawiadamia zarząd okręgowy, a ten w przypadku stwierdzenia odstrzału ocenionego na punkt czerwony zawiadamia na piśmie zainteresowanego – myśliwego, który pozyskał trofeum będące przedmiotem oceny;
- w przypadku realizacji odstrzału przez tzw. myśliwego komercyjnego ocena trofeum pozyskanego przez cudzoziemca dokonywana jest – a w przypadku pozostałych myśliwych komercyjnych – może być dokonywana, niezwłocznie po zakończonym polowaniu i spreparowaniu trofeum;
- o terminie oceny dokonywanej przez komisję zarząd okręgowy zawiadamia dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich na 21 dni przed oceną, z zastrzeżeniem przypadków, o których mowa w pkt. 9;
- za trofeum spreparowane uważa się trofeum pozbawione tkanki mięsnej i łącznej oraz wybielone, z pełnym uzębieniem – z wyjątkiem ubytków naturalnych;
- za spreparowanie trofeum odpowiada myśliwy, który je pozyskał;
- komisja dokonuje oceny spreparowanego trofeum łowieckiego (czaszka wraz z żuchwą) dostarczonego przez przedstawiciela dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego. Podczas oceny ma prawo być obecny myśliwy, który dokonał odstrzału zwierzyny;
- oceny dokonywane są w zależności od potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz do roku;
- właściwymi dla dokonania oceny są komisje okręgu, w którym pozyskana została zwierzyna;
- w skład komisji jako przedstawiciele PZŁ mogą wchodzić jedynie członkowie posiadający uprawnienia selekcjonerskie;
- Oceny odstrzału samców zwierzyny płowej i muflonów, co do jej zgodności
z zasadami selekcji osobniczej, zwanej dalej oceną, w przypadku obwodów podlegających wydzierżawieniu, dokonują okręgowe komisje do spraw oceny prawidłowości odstrzałów, zwane dalej „komisjami”, powołane przez zarządy okręgowe PZŁ. Komisja pracuje w składach oceniających które powoływane są spośród członków komisji, przez zarządy okręgowe PZŁ, z uwzględnieniem art. 42d ustawy z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (U. 2017, poz. 1295 z poźniejszymi zmianami,); zarząd okręgowy właściwy dla położenia obwodu, w którym nastąpił odstrzał, koło łowieckie, którego członkiem jest ukarany myśliwy, dzierżawcę lub zarządcę obwodu, gdzie nastąpił odstrzał - komisje są zobowiązane do trwałego oznakowania trofeum poprzez nawiercenie przy prawym możdżeniu otworu o średnicy 3–6 mm. W przypadku dokonanej oceny na punkt czerwony połowa żuchwy pozostaje w dyspozycji komisji do czasu sporządzenia sprawozdania. Wszystkie żuchwy niezależnie od oceny podlegają trwałemu oznakowaniu;
- w przypadku: nieprzedstawienia komisji trofeum do oceny; przedstawienia komisji trofeum w stanie uniemożliwiającym dokonanie oceny; próby świadomego wprowadzania w błąd komisji; przedstawienia komisji do oceny nieprawidłowo spreparowanego trofeum; właściwy zarząd okręgowy może zawiadomić rzecznika dyscyplinarnego;
- wszystkie pomiary elementów trofeów dokonywane są wg formuły CIC;
- przy dokonywaniu prawidłowości odstrzału skład oceniający stosuje poniższą punktację:
- odstrzał prawidłowy 1 pkt zielony (O),
- odstrzał nieprawidłowy 1 pkt czerwony (X),
IX. Wycena medalowa
- Wyceny ostatecznej trofeów dokonuje komisja wyceny powołana przez Zarząd Główny PZŁ.
- Trofea samców zwierzyny płowej i muflonów, kwalifikujące się do wyceny medalowej (wg Rozporządzania Ministra Środowiska z dnia 19 maja 2005 r.), winny być wycenione wstępnie przez komisję oceny prawidłowości odstrzału samców zwierzyny płowej i muflonów (dalej zwanej komisją) podczas dokonywania oceny prawidłowości odstrzału.
- Wycena wstępna trofeów kwalifikujących się do wyceny medalowej pozyskanych przez cudzoziemców powinna być dokonywana przez komisję oceny, niezwłocznie po zakończonym polowaniu i spreparowaniu trofeum.
- Zarządy okręgowe prowadzą rejestry łowieckich trofeów medalowych.
- Wyceny trofeów medalowych odbywają się co najmniej raz do roku.
- Trofea medalowe podlegają ewidencji i ujmowane są w Centralnym Rejestrze Trofeów Łowieckich prowadzonym przez Zarząd Główny PZŁ.
- Do ostatecznej wyceny trofeów brązowo i srebrnomedalowych uprawnieni są eksperci powołani przez Zarząd Główny PZŁ, a do wyceny ostatecznej trofeów złotomedalowych sędziowie seniorzy powołani przez CIC.