Zamieszkuje niemal całą Europę (poza północnymi obszarami Skandynawii) oraz Azję Środkową. W Polsce niezbyt liczna w całym kraju poza obszarami górskimi.
Najkorzystniejszy biotop to tereny rolnicze z różnorodnymi uprawami, zadrzewienia i zakrzaczenia.
Długość do 30 cm, masa 0,45 kg. Kury nieznacznie mniejsze od kogutów.
Mają szaro popielate upierzenie z brunatnym odcieniem i ciemniejszymi poprzecznymi prążkami. Spód ciała jaśniejszy, upierzenie brzucha prawie białe, u koguta dodatkowo brązowa plama w kształcie podkowy (może występować także u kury). Ma ona jasną obwódkę. Upierzenie kur generalnie bardzo podobne, jednakże bardziej stonowane.
Jedynym pewnym sposobem rozpoznania płci kuropatw jest sprawdzenie piórek na barkówkach i pokrywach skrzydłowych. U koguta na przedłużeniu stosiny widać wąską białawą smugę, a na piórkach ponadto rdzawe plamki.
Kuropatwy charakteryzują się mimetyzmem czyli zdolnością upodobania się do otoczenia.
Toki w kwietniu. Po ich zakończeniu ptaki łączą się w pary i obejmują w posiadanie terytorium lęgowe. Są to zwierzęta monogamiczne, a w pary łączą się na wiele lat. Nowego partnera szukają wyłącznie po stracie poprzedniego.
Kura zakłada niewielkie gniazdo bezpośrednio na ziemi, dobrze ukryte wśród traw i gęstej roślinności. W jednym lęgu może znieść do 20 jaj (najczęściej około 15). Niestety śmiertelność piskląt jest bardzo wysoka, są m.in. bardzo wrażliwe na opady deszczu.
W przypadku utraty lęgu kuropatwy wyprowadzają kolejny. Wysiadywanie jaj trwa 23 – 26 dni. W tym czasie kogut chroni własne terytorium i głośnym czyrykaniem ostrzega inne ptaki przed wtargnięciem.
W wychowaniu młodych (weszek) biorą udział oboje rodzice. Ptaki mają wyjątkowy instynkt macierzyński. Bardzo chętnie przygarniają inne młode, które tracą matki.
Kuropatwa niechętnie zrywa się do lotu i jeśli to tylko możliwe stara się unikać zagrożenia uciekając na nogach (wyciekając). Dopiero w ostateczności ratuje się lotem.
Kuropatwy nawołują się wzajemnie poprzez cierkanie, cięgotanie i czyrykanie.
Młode ptaki (farbówki) po okresie pierzenia upodobniają się do swoich rodziców, a wiosną młode kogutki wyruszają szukać własnych terytoriów.
Zima żyją w większych rodzinnych stadkach, które w lutym lub w marcu rozpadają się, a ptaki po tokach łączą się w pary.
Zimą kuropatwy powinno dokarmiać się w podsypach. Podczas mroźnych dni wykopują w śniegu jamki, w których chronią się przed śnieżycami i mrozem. Przy braku śniegu zbijają się ciasno w stadka i wzajemnie ogrzewają. Często też podchodzą do ludzkich domostw w poszukiwaniu pożywienia i schronienia.
Zauważone kuropatwy udają, że są ranne i nie potrafią latać. W ten sposób odciągają drapieżnika od miejsca gdzie pozostawiają lęgi lub młode.
Polowanie
Indywidualnie z podchodu. Koniecznie z psem legawcem, który wyszukuje ptaki wśród roślinności.
Polowanie bez psa jest niezgodne z prawem!
Chociażby dlatego, że maskujące ubarwienie powoduje, iż zranionego ptaka (zbarczone, zlotkowane) trudno odnaleźć i bez psa jest zazwyczaj stracony.
Broń gładkolufowa – śrut nr 7 i 6 o średnicy 2,25 mm lub 2,5 mm.
Okresy polowań:
- Od 11 września do 21 października
- W drodze odłowu do 15 stycznia.
W 2015 roku naliczono ich 283.600 sztuk, w sezonie 2014 / 2015 upolowano jedynie 2.500 sztuk.